مدتي است كه حتي براي خوردن غذاي موردعلاقه‌تان هم بايد كلي تلاش كنيد! كافي است چند لقمه غذا دهانتان بگذاريد تا احساس سيري كنيد. وقتي به‌زور تلاش مي‌كنيد يك وعده غذاييِ عادي را تمام كنيد، حالت تهوع پيدا مي‌كنيد و نزديك است كه بالا بياوريد! شايد اينها نشانه عفونتي سطحي باشند، اما گاهي هم خبر از ابتلا به عارضه‌اي ديگر مي‌دهند. به اين ناتواني در خوردن كامل يك وعده غذاييِ عادي يا احساس سيري پس از خوردن چند لقمه كوچك غذا سيري زودرس گفته مي‌شود. اين عارضه در بلندمدت ممكن است به سوءتغذيه بينجامد و خطرهاي جدي‌تري در پي داشته باشد. در ادامه، اطلاعات بيشتري راجع‌به اين موضوع در اختيارتان خواهيم گذاشت كه سيري زودرس چيست و معمولا چرا برخي را درگير مي‌كند. همراه ما بمانيد.
سيري زودرس چيست و نشانه‌هاي اصلي آن كدام‌اند؟
براي آنكه دقيقا بدانيد سيري زودرس چيست بايد با دو نشانه اصلي آن آشنا شويد:
- دست‌دادن حالت تهوع هنگام تلاش براي صرف وعده غذايي؛
- ناتواني در صرف وعده غذايي عادي (يا احساس سيري زودرس پس از خوردن چند لقمه غذا).
وعده غذايي عادي بسته به عوامل مختلف براي هركس متفاوت است؛ عواملي مثل آنچه در ادامه مي‌بينيد:
- سن؛
- ژنتيك؛
- جنسيت؛
- قد و وزن؛
- تعداد وعده‌هاي مصرفي در طول روز؛
- و آنچه پيش از وعده اصلي غذا خورده‌ايد.
اينكه چقدر فعاليت داشته باشيد نيز عامل ديگري است كه در تعيين ميزان كالري موردنياز روزانه نقش دارد. كسي كه دچار سيري زودرس باشد، قادر به دريافت كالري به‌اندازه‌اي كه براي حفظ سلامتي نياز است نخواهد بود.
اين عارضه گاهي چندان جدي نيست و پس از مدتي به‌خودي‌خود برطرف مي‌شود؛ به‌ويژه اگر با علائم ديگر همراه نشود. منتها اگر طولاني شود، اصلا براي سلامتي خوب نيست و خطراتي چون كمبود مواد مغذي، گرسنگي شديد و طولاني‌شدن روند بهبود زخم‌ها را در پي خواهد داشت. سيري زودرس گاهي در پي ابتلا به بيماري‌هاي خطرناك و مزمني چون سرطان، زخم معده و ديابت بروز پيدا مي‌كند و از علائم اين ناراحتي‌هاست.
سيري زودهنگام در زنان شايع‌تر از مردان است.
دلايل سيري زودرس چيست؟
تغيير حالت بدن (مثلا از حالت نشسته به حالت ايستاده) هنگام خوردن غذا گاهي به رفع احساس سيري زودهنگام كمك مي‌كند. البته اگر علت درگيري با آن، بيماري يا ناراحتي ديگري باشد، معمولا اين راهكارهاي ساده و سردستي كمكي نخواهند كرد و مراجعه به پزشك و طي‌كردن دوره درمان ضروري خواهد بود.
به‌طور كلي، هر آن چيزي كه در روند معمول و سالم خالي‌شدن معده خلل ايجاد كند باعث خواهد شد زودتر احساس سيري كنيد؛ براي مثال، انسداد يا زخم روده از ناراحتي‌هايي‌اند كه چنين پيامدي خواهند داشت. در ادامه، ساير بيماري‌ها و ناراحتي‌هايي را معرفي مي‌كنيم كه ممكن است از دلايل سيري زودرس باشند.
۱. فلج معده
شايع‌ترين دليل سيري زودرس اختلالي است به‌نام فلج معده (گاستروپارزي/ Gastroparesis). اگر معده سالم باشد، با منقبض‌شدن غذا را له مي‌كند و آن را به داخل روده‌ها مي‌فرستد. معدۀ كسي كه به اين بيماري دچار شود توانايي منقبض‌شدن را از دست مي‌دهد و در نتيجه غذا در معده جمع خواهد شد.
ديابت، سرطان، پاركينسون، بيماري ام اس، برخي بيماري‌هاي عفوني، و عمل جراحي از جمله دلايل احتمالي ابتلا به فلج معده‌اند. كسي كه به اين بيماري مبتلا شده باشد، ممكن است در كنار احساس سيري زودهنگام علائم زير را هم تجربه كند:
- نفخ؛
- تهوع؛
- يبوست؛
- شكم‌درد؛
- سوزش قلب؛
- ازدست‌دادن اشتها.
اگر پس از گذشت روزها و هفته‌ها بهبودي در اين علائم مشاهده نشد، مراجعه به متخصص ضروري مي‌شود. تغيير در رژيم غذايي، زمان‌بندي غذاخوردن، و مصرف دارو از جمله راهكارهايي‌اند كه براي درمان فلج معده در دستور كار قرار مي‌گيرند.
۲. سرطان
فكركردن به اينكه وجود تومور در يكي از اندام‌ها دليل سيري زودهنگام باشد اصلا خوشايند نيست. منتها متأسفانه گاهي همين‌طور است و به‌خاطر ابتلا به سرطان اين احساس دست مي‌دهد. برخي انواع سرطان مي‌توانند از علل سيري زودرس باشند؛ براي مثال، وقتي وضعيت سرطان معده وخيم‌تر مي‌شود، بيمار علاوه بر سيري زودرس علائمي چون سوءهاضمه شديد، حالت تهوع و استفراغ، و احساس نفخ پس از خوردن غذا را تجربه خواهد كرد.
وجود تومور در روده كوچك نيز سبب مي‌شود بيمار، با وجود آنكه چيز زيادي نخورده است، احساس سيري كند. شكم‌درد، حالت تهوع، كاهش وزن و خون‌ريزي روده از ديگر علائم اين نوع سرطان‌اند. سرطان پانكراس (لوزالمعده) نيز ممكن است علت سيري زودرس باشد. لوزالمعده اندامي است كه به گوارش غذا كمك مي‌كند. از علائم وجود تومور در لوزالمعده مي‌توان به درد در ناحيه شكم (كه تا ناحيه كمر هم كشيده مي‌شود)، ازدست‌دادن اشتها، كاهش وزن و زردي پوست و چشم اشاره كرد.
۳. سندرم روده تحريك‌پذير از ديگر دلايل سيري زودرس
سندرم روده تحريك‌پذير (Irritable Bowel Syndrome/ IBS) كاركرد روده بزرگ را مختل مي‌كند و باعث درد در ناحيه شكم مي‌شود. اين بيماري نيز ممكن است علت سيري زودهنگام باشد. بيمار مبتلا به آن ممكن است حالات زير را نيز تجربه كند:
- نفخ؛
- اسهال؛
- يبوست؛
- گاز معده؛
- گرفتگي شكم.
۴. ساير دلايل احتمالي سيري زودرس
علاوه بر بيماري‌هايي كه راجع‌بهشان خوانديد، مواردي كه در ادامه مطرح مي‌شوند نيز ممكن است از دلايل احتمالي سيري زودرس باشند:
- يبوست؛
- بزرگ‌شدن كبد؛
- رفلاكس/ بازگشت اسيد معده به مري (Gastroesophageal Reflux Disease/ GERD)؛
- انسداد مجراي خروجي معده (در پي ابتلا به اين عارضه راه انتقال غذا از معده به روده كوچك مسدود مي‌شود)؛
- زخم معده (در پي ابتلا به اين بيماري اسيد معده بخشي از پوشش معده يا روده كوچك را از بين مي‌برد و روي آن زخم ايجاد مي‌كند)؛
- آب‌آوردن شكم (آسيت/ Ascites): تجمع مايعات در شكم كه سبب ورم‌كردن آن خواهد شد.
چه زماني مراجعه به پزشك ضروري مي‌شود؟
اگر مدتي است پس از خوردن اندكي غذا فورا احساس سيري مي‌كنيد و بهبودي در وضعيت‌تان حاصل نشده است، حتما به پزشك مراجعه كنيد؛ حتي اگر هيچ نشانه و علائم ديگري نداشته باشيد. اگر همراه با سيري زودهنگام نشانه‌ها و علائم زير را تجربه كرديد، بدون فوت وقت به نزديك‌ترين مركز درماني مراجعه كنيد:
- تب و لرز؛
- درد در ناحيه شكم؛
- مدفوع سياه و قيرمانند؛
- استفراغ يا استفراغ خوني.
تشخيص سيري زودرس
سيري زودرس با عارضه‌هاي ديگري مثل نفخ يا ازدست‌دادن اشتها در برخي علائم و نشانه‌ها مشترك است. به همين دليل، براي تشخيص اينكه دقيقا چه علتي باعث تحت‌تأثير قرارگرفتن سلامت بيمار شده است به انجام آزمايش‌هاي بخصوصي نياز خواهد بود.
پزشك متخصص ابتدا سوابق بيماري مراجعه‌كننده را بررسي مي‌كند و آزمايش‌هاي ابتدايي مثل آزمايش خون را تجويز مي‌كند. اگر علائم و نشانه‌ها جدي‌تر باشند، براي تشخيص علت دقيق بيماري و ناراحتي، تجويز هريك از موارد زير محتمل خواهد بود:
- آزمايش مدفوع: براي بررسي احتمال خون‌ريزي روده؛
- سونوگرافي شكم: در اين آزمايش از اندام‌هاي ناحيه شكم عكس‌برداري مي‌شود؛
- آندوسكوپي فوقاني: در آن با استفاده از دوربيني كوچك مجراي گوارشي به‌دقت معاينه مي‌شود؛
- آزمايش تنفسي تخليه شكمي (Gastric Emptying Breath Test): در آن سرعت تخليه معده سنجيده مي‌شود.
- بلعيدن كپسول الكترونيكي هوشمند (SmartPill): با كمك اين آزمايش سرعت حركت غذا در مجراي گوارشي سنجيده مي‌شود؛
- مجموعه آزمايش‌هاي دستگاه گوارش فوقاني (UGI): در اين آزمايش با كمك اشعه‌هاي ايكس‌ري احتمال ابتلا به فلج معده بررسي مي‌شود؛
- جرقه‌نگاري (سينتي‌گرافي) تخليه شكمي (Gastric Emptying Scintigraphy): نوعي روش تصويربرداري است كه در پزشكي هسته‌اي كاربرد دارد و با كمك آن سرعت تخليه غذا از معده به روده سنجيده مي‌شود.
درمان سيري زودرس چگونه است؟
درمان سيري زودرس بسته به اينكه علت آن چه باشد متفاوت خواهد بود. پزشك متخصص ممكن است يك يا چند مورد از راهكارهاي درماني زير را پيشنهاد كند:
- مصرف محرك‌هاي اشتها؛
- مصرف غذا به شكل پوره و مايعات؛
- خوردن وعده‌هاي غذايي بيشتر با حجم كمتر در طول روز؛
- كاهش چربي و فيبر مصرفي (اين دو روند هضم غذا را كند مي‌كنند)؛
- مصرف داروهايي مثل متوكلوپراميد، آنتي‌متيك‌ها (Antiemetics) يا اريترومايسين كه ناراحتي معده را تسكين مي‌دهند.
اگر وضعيت سيري زودهنگام وخيم شود، ممكن است به استفاده از يك يا چند مورد از روش‌هاي درماني زير نياز شود (در برخي از اين روش‌ها يك عمل جراحي جزئي انجام مي‌گيرد):
- تحريك الكتريكي شكمي: در اين روش، براي كنترل حالت تهوع و استفراغ، به شكم پالس (ضربان) الكتريكي وارد مي‌كنند؛
- واردكردن لوله تغذيه بيني به معده: با استفاده از اين روش لوله‌اي را وارد بيني مي‌كنند و از طريق آن، محلول حاوي مغذي مايع به معده فرستاده مي‌شود؛
- تغذيه وريدي (Total Parental Nutrition/ TPN): در اين روش، درمان سيري زودهنگام لوله‌اي نازك به‌نام كاتتر (Catheter) را داخل يكي از رگ‌هاي قفسه سينه مي‌كنند و از طريق آن، محلول حاوي مواد مغذي به معده فرستاده مي‌شود؛
- ژژنوستومي (Jejunostomy): ژژنوستومي مخصوص بيماراني است كه اوضاع وخيم‌تري دارند. در اين روش با انجام عمل جراحي لوله نازكي را از كنار معده عبور مي‌دهند و وارد قسمتي از روده كوچك مي‌كنند كه ژژنوم (Jejunum) نام دارد. سپس محلول حاوي مواد مغذي را مستقيما به اين قسمت از روده كوچك تزريق مي‌كنند.
سخن پاياني
اگر سيري زودهنگام تداوم پيدا كند و در بلندمدت فكري به حال درمان آن نشود، ممكن است خطرهايي در پي داشته باشد؛ چراكه به‌خاطر ابتلا به آن مواد مغذي (پروتئين، آهن، ويتامين، و…) و كالري موردنياز روزانه به بدن نمي‌رسد. در اين شرايط، ابتلا به بيماري‌هايي چون كم خوني و پوكي استخوان محتمل خواهد بود. كاهش وزن ناخواسته، ضعف عضلاني، خستگي مفرط، كمبود انرژي و نقص در كاركرد مغز و اندام‌ها، از ديگر پيامدهاي سيري زودرس در بلندمدت هستند.
پس اگر به هر نحوي با اين عارضه سروكار پيدا كرده‌ايد، پيش از آنكه وضعيت وخيم‌تر شود، براي درمان آن اقدام كنيد. مهم‌ترين كاري كه براي درمان اين عارضه بايد انجام داد، پي‌بردن به‌علت اصلي وقوع آن است. دانستن اينكه علت سيري زودرس چيست صرفا با كمك متخصص و انجام آزمايش‌هاي لازم و ضروري شدني است.
در مورد اسپاي مو بيتر بدانيد